L&TD

4. Tổ chức kiểm soát bức xạ

Kế hoạch nhằm tối ưu hoá sự chiếu xạ nghề nghiệp đối với nhân viên và dân chúng đến mức thấp có thể được:

o Phân công hợp lý để nhân viên tiếp xúc với nguồn ít nhất. 

o Tổ chức luyện tập để nhân viên thành thạo thao tác nhằm giảm thời gian tiếp xúc với nguồn.

o Tất cả nhân viên bức xạ đều được cấp liều kế cá nhân. Mức liều giới hạn đề ra: khi đạt tới 1/3 liều cho phép hàng năm (6,6 mSv/năm) hoặc tăng cao bất thường người phụ trách an toàn bức xạ phải tiến hành điều tra và báo cáo giám đốc để có biện pháp khắc phục. Khi phát hiện nhân viên bức xạ bị chiếu quá liều cho phép hàng năm người phụ trách an toàn bức xạ phải báo cáo giám đốc để: chuyển nhân viên đó đến cơ sở y tế để kiểm tra và theo dõi sức khỏe; điều tra nguyên nhân và đề ra biện pháp khắc phục; phân công công việc khác cho nhân viên đó để giữ liều không vượt quá mức quy định. 

oThực tế tại xí nghiệp trong các năm qua không có trường hợp nào đạt tới 1/3 liều cho phép hàng năm.  

( Xem phụ lục số 4: Tổng hợp liều chiếu qua các năm)

Chương trình bảo dưỡng và thử nghiệm định kỳ máy đo liều, kiểm tra sự rò rỉ của nguồn: Máy đo liều kiểm định định kỳ hàng năm tại Viện nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt.

o Tại khu vực làm việc được trang bị máy đo liều, máy cảnh báo để theo dõi mức bức xạ.

o Một tháng một lần đo kiểm tra suất liều tại các kho bảo quản nguồn xạ, kết quả đo ghi vào sổ theo dõi .

o Một quý một lần Ban kiểm tra an toàn sẽ kiểm tra an toàn bức xạ tại khu vực kho, kết quả kiểm tra lập thành biên bản. 

o  Nhân viên bức xạ phải đeo liều kế cá nhân khi thực hiện công việc liên quan đến nguồn phóng xạ. Liều chiếu được đánh giá 3 tháng một lần. Hồ sơ liều chiếu cá nhân được lưu dưới dạng file điện tử trong máy tính. Liều chiếu được lưu từ năm 2002 trở lại đây.

o Nhân viên bức xạ khám bệnh nghề nghiệp mỗi năm một lần. Hồ sơ sức khỏe lưu tại trung tâm y tế.

5. Các biện pháp ứng phó sự cố bức xạ:

o Được cấp liều kế cá nhân.

Trong thực tế khâu đào tạo tại chỗ còn chưa được coi trọng đúng mức, có nhân viên còn chưa biết sử dụng máy đo, chưa nắm được các tài liệu nội bộ liên quan đến quản lý an toàn bức xạ, chưa nắm được các bước cụ thể cần triển khai.

Vẫn còn có trường hợp nhân viên bức xạ không thực hiện đúng lịch khám sức khỏe định kỳ (do phòng HCCB theo dõi), không nộp liều kế cá nhân đúng thời hạn, không tham gia được các khóa đào tạo do xí nghiệp tổ chức.

Nhận thức và giám sát công việc:

Cần xác định rõ trách nhiệm về an toàn bức xạ tại bộ phận: là Đội trưởng/ đội phó/ người chịu trách nhiệm của đợt đo. Do đó tại bộ phận ngoài đội trưởng/ đội phó thì đội ngũ chuyên viên/kỹ sư (những người có khả năng chịu trách nhiệm của đợt đo) đều phải chịu trách nhiệm về công tác quản lý an toàn bức xạ và phải có chương trình kế hoạch để đào tạo cho đội ngũ này.

Cụ thể hóa công tác an toàn bức xạ tại bộ phận: Hầu như các bộ phận chưa lập kế hoạch cụ thể cho họat động an toàn bức xạ. Các quy trình hướng dẫn chưa được xem xét thấu đáo và chưa được giám sát tốt, từ đó xuất hiện một số nhân viên chưa hình dung đầy đủ mục đích nội dung công tác an toàn bức xạ, một số thực hiện công việc theo kinh nghiệm mà thiếu cái nhìn xuyên suốt cho nên thường có tâm lý thụ động, miễn cưỡng. Ví dụ phân công nhân viên áp tải nguồn nhưng họ chưa nắm hết các yêu cầu công việc vì chưa phổ biến cho họ kế hoạch ứng phó sự cố, chưa cho họ biết tầm quan trọng của an ninh nguồn, họ chưa được trang bị máy đo, số điện thoại liên hệ…

Hoàn thiện tài liệu quy trình:

Công tác an toàn bức xạ thường xuyên được điều chỉnh bởi các cơ quan nhà nước và các khuyến cáo của IAEA, của các lần thanh kiểm tra, cũng như đáp ứng yêu cầu tiện dụng vì vậy cần thường xuyên điều chỉnh và ban hành lại. Trong năm cần phải xây dựng lại các tài liệu sau: 

o Kế hoạch ứng phó sự cố bức xạ (kết hợp với phòng ATSKMT VSP) 

o Quy chế 16 (đã quá 3 năm, cần ban hành lại).

o Quy trình QT.XSĐC.20 (theo góp ý của một số anh em thực địa).

oCác bộ phận cần thiết lập tình huống ứng phó sự cố và diễn tập theo tình huống.

Cơ cấu tổ chức:

• Công tác an toàn bức xạ chưa được gắn kết với nhóm an toàn do phòng KTSX quản lý.
• Phụ trách an toàn bức xạ chỉ là chức danh kiêm nhiệm mặc dù công việc cần sự đầu tư nghiêm túc về thời gian, công sức.
• Phòng ATSKMT chưa có cá nhân chuyên trách về công tác này cho nên sự hỗ trợ cho các đơn vị có phần bị hạn chế.

Trong công tác an toàn bức xạ các tài liệu rất đầy đủ, cả về văn bản pháp luật lẫn quy trình, hướng dẫn, nội quy của xi nghiệp. Vấn đề ở đây là làm sao CBCNV nắm được và thực hiện tốt.

Để thực hiện tốt quản lý an toàn bức xạ cần phải nâng tầm nhận thức của CBCNV, xây dựng văn hóa an toàn, trong đó lãnh đạo bộ phận đóng vai trò quan trọng.

Mục đích yêu cầu:

Nhân viên nhận thức rõ vai trò của mình trong việc thực hiện an toàn bức xạ và thực hiện các quy định một cách tự giác, bài bản.

Xây dựng văn hóa an toàn: Tất cả nhân viên có cách ứng xử hợp lý thống nhất trong các tình huống liên quan đến an toàn bức xạ.

Bản chất của giải pháp:

Cụ thể hóa các yêu cầu của luật định phù hợp với công việc của bộ phận thông qua việc thiết lập đơn vị công việc.

Tổ chức phân công thực hiện công việc, kiểm tra giám sát và đánh giá nhằm đạt được các yếu tố sau:

Nâng cao nhận thức của nhân viên về công tác an toàn bức xạ.

Đào tạo và áp dụng lý thuyết, quy trình ngay trong thực tế công việc.

Nâng cao trách nhiệm của người trưởng nhóm, tăng cường năng lực làm việc theo nhóm.

Lặp lại quá trình một cách bài bản để nhân viên dễ nhớ và dễ thực hiện, hình thành thói quen tốt cho nhân viên (hành vi ứng xử).

Dễ dàng nhận thấy các thiếu sót trong quá trình thực hiện để cải tiến.

Xây dựng hành vi ứng xử cho nhân viên:

Thông qua các tình huống cụ thể mà người phụ trách thiết lập đơn vị công việc để phân công cho nhân viên, trong đó nêu rõ yêu cầu của luật định, trách nhiệm của từng cá nhân đồng thời kết hợp với đào tạo tại chỗ cho từng cá nhân cụ thể. Nên thực hiện phân công theo nhóm, có người phụ trách nhóm điều hành chung. Phân công cần ghi vào sổ theo dõi và có tính chất hoán đổi với mục đích tất cả nhân viên đều được thực hiện các đơn vị công việc, nên kèm người có kinh nghiệm với người mới. Tốt nhất nên phân công trong giao ban trước mặt tất cả mọi người để tất cả cùng nghe và có thể có góp ý kịp thời.

Giám sát công việc:

Có thể lựa chọn giám sát suốt quá trình (đối với nhóm chưa quen công việc), giám sát kết quả (nếu thật sự tin tưởng) hoặc giám sát từng phần (chọn cái nào quan trọng).

Thường xuyên nâng cao trình độ hiểu biết của cá nhân:

Cần nghiên cứu kỹ văn bản pháp quy và cập nhật kịp thời tài liệu liên quan đến an toàn bức xạ (việc này không chỉ dành riêng cho CB ATBX mà kể cả nhân viên bức xạ cũng nên biết để có nhận thức đầy đủ về công tác an toàn bức xạ). Đọc kỹ giấy phép để thực hiện đúng (ví dụ việc chôn lấp nguồn chỉ được thực hiện khi có văn bản đồng ý của cục an toàn bức xạ và hạt nhân).

Tăng cường công tác diễn tập tại các bộ phận, bao gồm cả việc phổ biến quy chế, quy trình, nội quy; huấn luyện việc tháo lắp nguồn, sử dụng máy đo liều; biên soạn và thực hiện các kịch bản ứng cứu sự cố khác nhau phù hợp với đặc điểm của bộ phận…

Quan tâm đến hồ sơ: Chú trọng việc ghi chép hồ sơ liên quan đến sử dụng nguồn xạ (theo quy trình 20); việc đảm bảo an ninh nguồn.

Đánh giá & cải tiến: Nên có báo cáo của trưởng nhóm và đánh giá của người giao nhiệm vụ. Mục đích là để rút kinh nghiệm và nhân viên quan tâm hơn đến công việc. Trong quá trình thực hiện cần thể hiện sự tin tưởng vào nhân viên, nêu được lợi ích khi thực hiện công việc.